İçindekiler
Finlandiya’da hekimlik ve uzmanlık ile ilgili merak ettiklerimizi Dr. Çağrı Yalgın’a sorduk.
1- Öğrenim hayatınız nasıl geçti? Finlandiya’ya nasıl karar verdiniz, karar verme aşamasında neler yaşadınız? Bu süreç boyunca çok zorlandım dediğiniz bir an oldu mu? Finlandiya’ya gidene kadarki süreçte yaptıklarınızdan bize kısaca bahsedebilir misiniz?
Benim için o karışık bir süreç. Ben Marmara Tıp Fakültesi’nde araştırma yapmak istiyordum ve yurtdışındaki imkanları da değerlendiriyordum. Önce 4. Sınıfta Hollanda’ya gittim, orada 15 günlük bir psikiyatri-nöroloji kursu vardı. Sonra 6. Sınıfa geldiğim zaman internlüğümü orada yapmak istediğimi söyledim. Tamam dediler ama orası temel bilim araştırmaları enstitüsüydü bu yüzden ayarlamak sorun oldu. O zamanlar Erasmus ya yoktu ya bize yoktu tam hatırlamıyorum. Erasmus ile gitmedim yani. Ve ben 6 ay orda araştırma yaptım. Şimdi oranın adı Hollanda Sinir Bilimleri Enstitüsü.
Ben tekrar araştırma yapmak istiyordum, bir fırsatını bulmaya çalışıyordum ama o zamanlar internet vs. çok sınırlı bugünkü gibi değil. Sonra Japonya’da bir hocaya onun yanında çalışmak istediğimi söyledim, o beni 2 aylığına davet etti. Japonya’ya gittim ama orada doktora yapmanın bir yolunu bulamadık. 2 ay sonra döndüm. Bu tecrübelerle tıp fakültesindeki bir hocamla karşılaştım ve onunla konuştuğumda bana Finlandiya’da doktora yapan bir tanıdığı olduğunu söyledi. Finlandiya’daki hocayla görüştü derken ben kendimi Finlandiya’da buldum. Finlandiya’da doktora öğrencisi olarak çalışmaya başladım. Epilepsi alanında çok ünlü bir hocayla çalışıyordum. Ama çok iyi gitmedi, hoca da biraz öğrencilere sertliğiyle tanınan bir hocaydı. Bir süre sonra projenin hiçbir yere gitmediğini düşündük ve gerginliği çözmek için oradan ayrılmaya karar verdim. Japonya’da önceden görüştüğüm hocaya referansa ihtiyacımın olacağını söyledim. Hoca da “Senin zamanında bilmiyorduk ama şimdi bulduk nasıl doktora yapıldığını, sen buraya gel.” dedi. Ben de tekrar Japonya’ya gittim. RIKEN dünyanın en ünlü araştırma kurumlarından biri. Özellikle beyin araştırmaları enstitüsü neredeyse yabancılar için düzenlenmiş. Orada çok fazla yabancı vardı ve onlara yardım da vardı. Ben orada 4 sene kaldım ve doktoramı yaptım. RIKEN eğitim kurumu değil, doktora veremiyor bu yüzden başka bir üniversitede dışarıdan araştırma yaptım. Ben oradayken 2011 senesinde 9.0’lık deprem oldu sonra radyoaktif patlama oldu (olup olmadığı da tam belli değildi) biz de birkaç öğrenci olarak Türkiye’ye gittik. Ama sonra bir gelişme olmadı ve geri döndük, araştırmaya devam ettim. O sırada eşim de Finlandiya’da doktora öğrencisiydi onunla birlikte Finlandiya’ya geri döndüm ve Finlandiya’da doktora sonrası araştırmacı olarak çalışmaya başladım. 7 sene güzel araştırmalar yaptık ama 7 senenin sonunda bilimde çok fazla para olmadığını fark ettim. Bana verilen maaş değil bilimin kendisine ayrılan fonlar, bütçeler çok sınırlı. İlerlemek vs. burada bütçelere, kadrolara bağlı. O kadrolar da çok sınırlı ve aşağı yukarı 10-15 sene sana doğrudan kalıcı kadro veremiyorlar, veremedikleri için bütçe bulup kendi maaşını oradan ödetiyorsun ve giderek bu paraları bulmak zorlaşıyor. Bunu daha fazla yapmak istemediğime karar verdim çünkü başta başvuruların 5’te 1’i kabul ediliyorsa artık 10’da 1’i, 20’de 1’i kabul ediliyordu çünkü para o kadar. Bu yüzden tıp fakültesi diplomamın denkliğini yaptırma sürecine girdim. Araştırma sürecinde bunu yürütmek zor olduğu için o işleri bırakıp tıbba tekrar odaklanmaya karar verdim. Şimdi burada hekim olarak devam ediyorum.
2- Tıp Fakültesi için denklik nasıl alınıyor? Denklik başvurusu için gerekli belgeler nelerdir?
Eğer Avrupa Birliği içindeki bir üniversiteden diplomanız yoksa burada denklik çok uzun bir süreç. İlk adım diplomanızın doğruluğunun kontrolü. Bunun için burada Valvira adlı bir kurum var. (https://www.valvira.fi/). Bu web sitesindeki formu doldurup istenen belgelerle birlikte gönderiyorsunuz. İstenen belgeler;
- Diplomanızın noter onaylı kopyası (Diplomanın kendisinde apostil olmalı, bu apostil kaymakamlıklardan elde ediliyor)
- Tıp fakültesinde aldığınız dersleri göstermesi açısından transkript. Bunun da yine apostilli olması gerekiyor ve noter onaylı kopyasının gönderilmesi gerekiyor.
- Sağlık Bakanlığı’ndan lisanslı bir doktor olduğunuza dair bir belge. Bu da apostilli olmalı ve kopyasını gönderiyorsanız noter onaylı olmalı. Bu belgeyi Türk Tabipleri Birliği de veriyor ama tahminim Sağlık Bakanlığı’ndan olmasını istiyorlar, ben ikisinden de alıp gönderdim. Bu belgelerin başvurunuzun son 3 ayında alınmış olması gerekiyor.
Dil belgesi için; eğer Finceniz varsa Finlandiya hükümetinin YKI testi var. Bu teste girip orta dereceli-başarılı olduğunuza dair belgelerinize testi de ekleyebilirsiniz ama ilk aşamada bu şart değil.
Bu belgeleri Valvira’nın alıp değerlendirmesi en az 5-6 ayı buluyor. Valvira bunu onayladıktan sonra Finlandiya’da 6 ay internlük yapmanız gerekiyor. Valvira isterse 6 aydan daha fazla da yaptırabilir. Tabi bu internlüğü yapabilmeniz için pratikte makul bir seviyede Fince veya İsveççe bilmeniz lazım. Bu 6 aylık süreci tamamladıktan sonra 3 sınavın ilkine girmenize müsaade ediyorlar. İlk sınav tıbbi bilgiler sınavı. İlk sınavı geçtikten sonra iki sene süreyle çalışabilirsiniz. Bu iki sene boyunca iki sınav daha alınıyor. İkinci sınav Finlandiya’da tıp hizmetleri üzerine denebilir. (Finlandiya’da hastalar nasıl gönderilir, nasıl sevk edilir, tıp hizmetleri nasıl yapılandırılmıştır vs.). Bunu da geçtikten sonra üçüncü sınav olarak pratik sınav yapılıyor. Üçüncü sınavdan sonra artık Finlandiya’da istediğiniz yere doktor olarak başvurabilirsiniz. Yani denklik 3. sınavı başarıyla geçtikten sonra oluyor.
3- Bu belgelerin yollanması sürecinde bir sıkıntı oluyor mu? Belgeleri İngilizce veya Fince yollamamız arasında bir fark var mı?
Belgeleri Fince, İsveççe veya İngilizce gönderebilirsiniz. Ama Valvira’da bulunan form sadece Fince ve İsveççe.
Sorun şunlar olabilir; Valvira belgeleri teslim aldık diye geri dönüş yapmıyor. Ayrıca Valvira apostilin direkt diplomanın üstüne yapıştırıldıktan sonra kopyasının çıkarılmasını istiyor ama Türkiye’de kaymakamlık diplomanın üstüne apostil yapıştırmıyor, diplomanın noter tasdikli kopyası üzerine yapıştırıyor. Bir de benim diplomam Türkçe ve İngilizce, noter İngilizce bir belgeyi tasdik etmiyor, önce diplomanın tercüme edilmesi gerekiyor ancak bu şekilde noter tasdik ediyor.
4- Bu süreçte danışmanlık gerekli mi veya sürecin neresinde gerekli? Finlandiya’da hekimlik için danışmanlık hizmeti veren kişiler, firmalar var mı?
Benden de danışmanlık istendi ama nasıl bir danışmanlık hizmeti verebileceklerini bilmiyorum.
5- Finceyi hangi düzeyde bilmemiz gerekiyor, hiç bilmeyen birisi için Fince öğrenmek ne kadar süre alır? Sadece Fince bilmemiz yeterli mi? Dil ve Tıbbi Fince için önerebileceğiniz kaynaklar var mı?
Fince çok zor bir dil, ayrıca tıp terimlerinin birçoğu farklı. Öğrenmeniz gereken seviye resmi olarak B1. YKI testinin 3. basamağını geçmek gerekiyor. Bu vatandaşlık için de geçerli. Bunu da en geç 6 ay internlük sonuna doğru Valvira’ya göndermelisiniz. YKI testi Finlandiya dışında hiçbir yerde alınmıyor dolayısıyla o testi alabilmeniz için Finlandiya’ya gitmeniz gerekiyor.
Finlandiya’nın diğer resmi dili İsveççe. İsveççeyi de aynı seviyede bilmek gerekiyor ve bunun için de Finlandiya’nın kendi testini geçmeniz gerekiyor. Ayrıca Fincenin yazılı haliyle sözlü hali birbirinden çok farklı, bölgeler arasındaki aksanlar da çok farklı. Bu biraz zorluk yaratabilir.
Terminoloji için ben Sairaan Hyvää Suomea kitabından çalıştım ama kitabın cevap anahtarı yok. Fince kaynakların böyle sorunları var. Fince kaynak almadan önce mutlaka içini kontrol edin. İnternette de ders verenler var ama onlar da pahalı, saat başı 45 Euro’dan başlıyor.
Hayır, öyle bir sınav yok. Burada bölümlere kendiniz doğrudan başvuruyorsunuz ve onlar kimi nasıl alacaklarını kendileri belirliyor. Ama 3 aşamalı sınavı geçmeden sizi uzmanlık eğitimine almaları mümkün değil.
7- Uzmanlığa seçilme sürecinde hangi faktörler etkili oluyor, öğrencilik döneminde yaptığımız bilimsel araştırmaların ve yayınlanmış çalışmaların bu sürece katkısı olur mu? Bir öğrenci olarak şimdiden ne yaparsak faydası olur?
Eminim olur. Herhangi bir şeyde bir adım öne geçmek istiyorsanız geçmişte o konuya olan ilginize dair bir çalışmanızı göstermeniz lazım. Örneğin ben tıp fakültesinde bir deneye yardım ettim demek hiçbir şey yapmadım demekten daha avantajlı.
Bir hocanız size referans verebiliyorsa ya da eğer hocanız karşınızdaki hocayla birebir tanışmışsa çok faydalı olur. Bahsettiğim gibi benim Finlandiya’ya geliş sürecim kendi hocamın tanıdığı bir hocaya beni tavsiye etmesiyle oldu.
8- Finlandiya’da aldığımız uzmanlık başka Avrupa ülkelerinde veya Türkiye’de de geçerli oluyor mu?
Sanmıyorum. Türkiye, Avrupa Birliği ülkesi olmadığı için ayrı bir denklik gerekecektir. Uzmanlıktan emin değilim ama Avrupa Birliği’ndeki ülkelerin Tıp Fakültesi diplomaları birbirlerinde geçerli oluyor. Örneğin Bulgaristan’dan diploma alan birisi direkt Finlandiya’da çalışabiliyor.
9-Uzmanlık sürecinde ve sonrasındaki maaşlar Finlandiya’da rahat bir yaşam sürmeye yeter mi, uzmanlık alanları arasında maddi açıdan çok fark var mı?
Uzmanlıklar arasında fark var elbette. Çok kazandıranlar vardır ama pratisyen hekim maaşı da iyi bir hayat yaşatıyor. Tabi sorumluluk çok var, çok çalışmak gerekiyor. Örneğin sağlık ocağı hekimleri güzel maaş alıyor ama başlarını kaşıyacak vakitleri olmuyor.
10-Uzmanlığa karar verdikten sonra çalışacağımız hastaneye bizi onlar mı atıyorlar yoksa kendimiz başvurup kabul mü bekliyoruz?
Atama durumu yok. Açık pozisyonlar ilan ediliyor ve siz başvuru yapıyorsunuz.
11-Uzmanlık yaparken bir ücret ödememiz gerekiyor mu?
Hayır, ücret ödemiyorsunuz, maaş alıyorsunuz.
12-Çalışma saatler, nöbetler ve iş yoğunluğu nasıl?
Nerede çalıştığınıza göre çok değişiyor bu durum. Mesela Helsinki’deki sağlık ocağında çalışan bir hekim 8.00’de işe başlıyor, 12.00’ye kadar hasta muayene ediyor. Öğleden sonra çevrede sorumlu olduğu hastaların reçetelerinin tekrar edilmesi için onlarla görüşmesi gerekiyor. Akşam 4-5 gibi de resmi olarak bitirmesi lazım ama biraz sarkabiliyor. Helsinki, üniversite bölgesi olduğu için burada laboratuvar işlerini refere edip belli işlere bakıyor. Ama çok kırsalda kalan yerlerde pratisyen hekimler sabahtan akşama kadar her tür işi yapıyor. Mesela EKG teknisyeni olarak da çalışıyor basit radyolojik işlemleri de yapıyor. Bunların kurslarına gidip sertifikalarını almaları gerekiyor. Dolayısıyla orada çalışanlar ekstra yoğunlar. Mesailerinin desteklerini de alamadıkları oluyor. Ama Türkiye’deki kadar yoğun yorucu nöbet durumu yok.
13-Herhangi bir ırkçılık veya yabancılara karşı önyargı var mı?
Kesinlikle birtakım sorunlar var. Yüzüne “Sen yabancısın” demiyorlar tabi ama bir ön yargı da var. Mesela tıpta değil ama genel olarak şöyle bir araştırma yapılmış: İş ilanı veren yerlere 100 Fin ismiyle 100 de yabancı isimle başvurulmuş. Kişilerin kaliteleri aşağı yukarı aynı olmasına rağmen iş görüşmesine çağrılanların çoğunluğu ismi Fince olanlarmış. Atama durumu olmadığı için bazen bir işi sadece isminiz yüzünden bile kaybedebilirsiniz. Yalnız bizim için rahatlatıcı bir tarafı Finlandiya’daki Tıp Fakülteleri buraya yetecek kadara doktor mezun etmiyor. O yüzden çok doktor açığı var. Yabancı doktor olarak iş bulmak da daha kolay oluyor. Mesela bizim buradaki sağlık ocağında yaklaşık 10 doktor var sadece bir tanesi Fin. O yüzden doktor sayısı fazlalaşana kadar endişelenecek bir durum yok.
14-Çalışmak için hangi şehirleri tavsiye edersiniz?
Ne istediğinize bağlı bir durum bu ve kişiliğinize göre değişir. Şehir hayatını seviyorum, kalabalık ve trafik sorun olmaz derseniz Helsinki olabilir. Ama Helsinki çok pahalı bir yer. Öncesinde Tampere’de yaşıyordum ve orada banka kredisi ile ev alabilmiştim. Şimdi eşim üniversitede çalıştığı için buradayız ama burada evlerin yakınından uzağından geçebilmemiz mümkün değil.
Tampere güzel bir şehir, çok rahat, aileler için çok uygun. Her yere ulaşım imkanı var. Kafe, gezmek ve sosyal ortam aradığınızda çeşitli alternatifler mevcut. Muhtemelen Turku da aynı kalitededir. Turku ve Tampere tavsiye edebilirim. Tampere’de kendim yaşadım kesinlikle tavsiye ederim. Daha öncesinde de Kuopio’da oturuyorduk. Şehir görünümü olarak çok güzel ve düşünülebilir. Helsinki’den sonra en iyi tıp fakültesi oradaki diyebilirim. Ama buradan 450 kilometre daha kuzeyde ve hem küçük hem de çok soğuk. Kayak yapmayı ve kış sporlarını seven biriyseniz tercih edebilirsiniz. Mesela Oulu da fena bir şehir değil ama Oulu, Kuopio Türkiye ölçülerine göre kasaba sayılabilecek şehirler.
15-Finlandiya insanları ve sosyal hayat hakkında bilgi verebilir misiniz?
Finler başta mesafelidirler ama çok yardımseverler. Pek konuşmazlar, sessizdiler. “Sessizlik konuşmanın bir parçasıdır.” derler. Tüm gün konuşmadıkları bile olur, hatta karşılıklı oturup susarlar ve bu onlar için rahatsız edici değildir. Güvenini kazandığınızda da çok iyi arkadaş olurlar. Tabi bu her gün vakit geçirmek anlamına gelmez. Ama içlerine kabul etmeleri daha kolay diyebilirim. Mesela Japonya’da da yaşadım. Japonlar ilk tanışmada daha sıcaktırlar ama içlerine girmeniz, benimsenmeniz daha zordur. Burada ise başta soğuk davranırlar ama benimsenmeniz daha kolay.
Finlandiya’nın şöyle bir sorunu var burada ucuz işçilik yok. Bu da her işi kendiniz yapacaksınız demek oluyor. Mesela çocuğa bakması için bakıcı tutalım diye bir durum yok. Çocuğunuzun her durumuyla kendiniz ilgileniyorsunuz. Bu yüzden insanların vakitleri olmuyor. Arkadaşım dediğiniz biriyle bir bakıyorsunuz sene boyu 2-3 kere görüşmüşsünüz. Esneklik yok ve insanların hayatları birçok açıdan ciddi derecede programlanmış durumda.
16-Hasta-doktor ilişkisinde Türkiye’ye oranla ne gibi farklar var? Hekime şiddet var mı?
Hasta doktor ilişkisi ve şiddet durumu Türkiye’ye göre çok daha iyi diyebiliriz. Okuduğuma göre hekime yönelik şiddet burada da varmış bir miktar. Ama ben burada normalde bile hiç şiddete denk gelmedim.
Ayrıca hastalara yeterince zaman ayrıldığını söyleyemem ama Türkiye’deki poliklinik karışıklıkları olmuyor. Türkiye’ye göre burada hasta sayısı daha az ve daha fazla vakit oluyor. Hastanın derdini anlayacak, iyi muayene edecek zaman oluyor. Hasta gittikten sonra bilgileri bilgisayara geçirecek zaman da oluyor. Hastaların birçoğunun eğitim görmüş olması da kolaylık sağlıyor tabi.
17-Oturma izni almak ve ailemizi yanımızda getirmek için istenilen koşullar nelerdir?
Oturma izni almak için ailenizin, maaşınızla burada geçinebiliyor olması lazım. Başlarda 6 aylık internlük süreci oluyor ve bildiğim kadarıyla 1600 Euro alıyorlar. Örneğin bu maaşla Helsinki’de geçinmek çok zor olur. Öğrenci hayatı sürdürebilirsiniz ancak. O maaşla ailemle yaşayacağım derseniz hele de 2 3 çocuğunuz varsa olumsuz dönüt alabilirsiniz. Tek başınıza ya da eşiniz de iş bulduysa o zaman daha kolay olabilir. Yani nereden ne kadar maaş alacaksınız, nasıl geçireceksiniz buna bakıyorlar.
18-Tıp Fakültesi öğrencileri için staj imkânı bulunuyor mu?
Bulunuyor. Bence bu işlerin en kolay yolu Erasmus ile gelmek. Yani mutlaka bunu deneyin çünkü Erasmus hem size para veriyor hem de buradaki üniversiteye destek veriyor. Kayıt işlemleri de çok daha kolay oluyor. Erasmus öğrencisi denince standart prosedürler olduğu için bir anda tüm işler halledilebiliyor. Başka türlü gelmek istediğinizde işleri ayarlamak çok zor hale geliyor. Hocalar da bunlarla kafa yormak istemeyebilir. Ayrıca şunu da belirteyim, hocalara yazarken çok dikkatli olun, özen gösterin. Maillerinize mutlaka başlık koyun. Hocaların gün içerisinde bir sürü işi oluyor. Başlık yoksa mailiniz gelen onlarca yüzlerce mail arasında kaybolabilir. Ve mesajlarınızı açık bir şekilde yazın. Okunduğunda kim olduğunuzu, ne istediğinizi, istediğiniz şeyi hangi parayla yapacağınızı net belirtin ki hocanın kafasında soru işaretleri oluşmasın.
19-Nöroloji alanına ilgi duyan ve bu alanda araştırma yapmak isteyenler için Finlandiya nasıl bir yer?
İyi bir yer, tavsiye ederim. Burada nöroloji alanında pek çok araştırma var. Özellikle Kuopio ve Helsinki’yi tavsiye edebilirim. Tampere’yi tavsiye etmem çünkü orada daha çok kanser alanında çalışıyorlar. Kuopio şehrinde epilepsi, alzheimer, felç alanında uzun yıllar hem temel hem klinik araştırmalar yapılmış. Hatta epilepsi alanında aralıksız 100 yıldır araştırma yapılıyor.
Ayrıca tavsiyem Pubmed’den biraz araştırıp önemli isimleri bulabilirsiniz. Bu kişilerle iletişim kurmaya çalışın. Gelecek vaat ederseniz size yardımcı olabilirler çünkü onlar da beraber çalışabilecekleri hekimler arıyorlar.
Başlarda sizin tarafınızdan karşıyı anlamak biraz daha zor oluyor. O yüzden gelip gitmek, ortamı görmek size çok fayda sağlar. Ben sanıyordum ki temel araştırmalar kolay şeyler sabah 8 akşam 4 çalışılıyor, bitiyor. Hâlbuki temel araştırmalarda dünya çapında çok büyük rekabet var. İnsanlar haftada 60-70 saat çalışıyorlar, yıllarca çalışıyorlar. Ancak ondan sonra kadro alabiliyorlar. Fon zaten çok az ve onu değerlendirme çalışıyorlar. O yüzden işin içine girin, ayağınızı alıştırın. Bu ortamı görünce dinamikleri daha iyi fark edebilirsiniz.
20-Sinirbilim ile ilgilenmek bu alanda araştırmalar yapmak istemekteyim. Bunun için nöroloji uzmanlığı yapıp daha sonra sinirbilim alanında bir doktora ile desteklemek nasıl bir fikir sizce?
Sinir bilim alanında doktora yapmak iyi bir fikir. Kesinlikle uzmanlıktan sonra böyle bir şey sizin için akademik anlamda çok iyi olur. Tabi sadece keyif içinde yapabilirsiniz. Bu doğru bir yol. Uzmanlığınızdan şu an vazgeçmeyin. Benim araştırmaya başladığım zamanlarda temel araştırmaya daha çok fon vardı ama bunlar giderek azalıyor. Dolayısıyla hekim olarak kendi maaşını sağlama almış bir şekilde araştırmalara katılmanız daha anlamlı olur. Bir araştırmaya klinikten destek vermek de çok kıymetli. Preklinikte yapılan araştırmaların insanlar için geçerliliğini sınayacak veriler elde edebilirsiniz. Bunlar çok değerli hatta paha biçilemez. Çünkü insanlarda araştırma yapmak etik sebeplerden dolayı çok çok zor. İnsanlardan gelecek verileri sağladığınız zaman preklinik araştırma yapanlara çok fayda sağlamış olursunuz. Çok mantıklı, kesinlikle tavsiye ederim.